inż. Justyna KOSZEWSKA
Wydział Mechaniczny
Politechnika Gdańska

Badania dowodzące negatywnego wpływu gazów cieplarnianych na środowisko zainicjowały rozwój technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii oraz wprowadzenie różnego rodzaju ograniczeń ich emisji ze szczególnym uwzględnieniem najważniejszego z tych gazów, czyli dwutlenku węgla. W artykule opisano efekt cieplarniany, wynikający m.in. z obecności CO₂ w atmosferze oraz jego wpływ na zmiany klimatyczne na Ziemi.

Oprócz aktów prawnych o zasięgu ogólnoświatowym, takich jak Protokół  z Kioto, Unia Europejska wprowadzawłasne, kolejne rozporządzenia i dyrektywy regulujące zasady dotyczące ograniczeń i handlu uprawnieniami do emisji CO₂. W publikacji przedstawiono najważniejsze zagadnienia wynikające z powyższych aktów prawnych oraz stopień ich realizacji w Polsce.

Warto zauważyć, że wśród naukowców i opinii publicznej wciąż toczy się debata na temat wpływu człowieka na ocieplenie klimatu. Przeciwnicy ograniczeń emisji gazów cieplarnianych protestują przeciwko wprowadzaniu kolejnych aktów prawnych m.in. poprzez kontrowersyjną Petycję Oregońską.

UWARUNKOWANIA PRAWNE DOTYCZĄCE EMISJI DWUTLENKU WĘGLA

1.1. Wpływ CO₂ na globalne zmiany klimatyczne Odkąd zauważono negatywny wpływ dwutlenku węgla na klimat panujący na naszej planecie, postanowiono dokonać unormowań prawnych dotyczących emisji tego szkodliwego dla klimatu gazu.

Rys.1. Schemat ideowy przedstawiający przepływ energii między przestrzenią kosmiczną, atmosferą i powierzchnią Ziemi ^[1]

Najwyraźniejsze obecnie oddziaływanie CO₂ na środowisko obserwuje się w postaci efektu cieplarnianego. Jest on spowodowany obecnością w atmosferze gazów, nazywanych gazami cieplarnianymi, które zatrzymują pochodzące od Słońca promieniowanie podczerwone odbijające się od powierzchni planety, a następnie kierują je ponownie na Ziemię. Na skutek tego zjawiska dochodzi do podgrzania atmosfery i wzrostu obserwowanych temperatur. Schemat pokazujący przebieg oraz skalę zjawiska przedstawiono na rysunku 1.

Przy założeniu, że promieniowanie słoneczne docierające do powierzchni Ziemi ma gęstość 1366 W/m2, metr kwadratowy jej powierzchni absorbuje średnio 235 W/m2, z czego 168 W/m2 pochłaniają lądy i oceany, natomiast 67 W/m2 trafia do atmosfery (lewa część diagramu). Bezpośrednio z powierzchni planety emitowane jest 40 W/m2, tymczasem atmosfera wypromieniowuje w postaci ciepła 195 W/ m2. Z tego wynika, że Ziemia pochłania tyle energii cieplnej, ile jej wypromieniowuje – 235 W/m2. Po prawej stronie schematu można zauważyć skutek efektu cieplarnianego. Atmosfera pochłania więcej ciepła z powierzchni (452 W/m2 z 492 W/m2), z czego ok. 75% wynika z obecności gazów cieplarnianych. Część z 452 W/m2 (tutaj 195 W/m2) zostaje wypromieniowana w kosmos, jednak po uwzględnieniu 67 W/m2 pochodzących bezpośrednio z promieniowania słonecznego, okazuje się, że Ziemia otrzymuje energię 324 W/m2 zamiast 235 W/m2, w wyniku czego obserwujemy wzrost temperatury powierzchni planety.

Jest sprawą dyskusyjną, jak duży udział w ociepleniu klimatu ma dwutlenek węgla. Biorąc pod uwagę potencjał tworzenia efektu cieplarnianego GWP (Greenhouse Warming Potential) odniesiony do CO₂, dla którego przyjęto wartość równą 1, okazuje się, że w przyjętym horyzoncie czasowym wynoszącym 100 lat, pozostałe gazy cieplarniane osiągają dużo wyższe wartości wskaźnika GWP. Na podstawie tabeli 1 można również zaobserwować, że znaczące jest również stężenie danego gazu w atmosferze oraz jego czas życia. Z tych wartości może wynikać większy, w porównaniu do pozostałych związków chemicznych, wpływ dwutlenku węgla na nasilenie efektu cieplarnianego.

Tabela 1. Właściwości wybranych gazów cieplarnianych ^[2]
 

Należy zauważyć, że w tabeli 1 nie uwzględniono pary wodnej, która odpowiada za naturalny efekt cieplarniany korzystny dla kształtowania warunków życia na naszej planecie. Jednak w ostatnich latach obserwuje się wzrost jej zawartości w atmosferze, co może wywołać zaburzenie dotychczasowej równowagi i przyczynić się do globalnych zmian klimatycznych.

Rys. 2. Zawartość CO₂ w atmosferze zarejestrowana w Mauna Loa Observatory ^[3]

Rys.3. Średnia globalna temperatura w latach 1880-2014 opracowana na podstawie danych Goddard Institute for Space Studies (GISS) oraz danych historycznych U.S. Historical Climatology Network (USHCN) zgromadzonych m.in. na terenie USA, Kanady i Meksyku ^[4]

Powiązanie między wzrostem koncentracji CO₂ w atmosferze a rosnącą średnią temperaturą Ziemi jest wyraźnie widoczne na rysunkach 2 oraz 3, przy czym należy zwrócić uwagę na fakt, że obserwatorium Mauna Loa znajduje się na terenie aktywnym sejsmicznie, stąd też dokonane tam pomiary uwzględniają dwutlenek węgla zarówno pochodzenia antropogenicznego, jak i wulkanicznego.

Inną, sporną wśród naukowców kwestią jest ustalenie, w jakim stopniu na efekt cieplarniany wpływają czynniki antropogeniczne i naturalne.

Do czynników naturalnych zalicza się m.in.:

• wzrost aktywności słonecznej powodującej zwiększenie ilości ciepła docierającego do powierzchni Ziemi,
• aktywność wulkaniczną zwiększającą stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze,
• CO₂, SO2 i CH4 produkowane w naturalnych procesach biologicznych.

Jako czynnik antropogeniczny rozumie się emisję gazów cieplarnianych wywołaną działalnością człowieka.

Jak można zauważyć na rysunku 4, ilość uwalnianych do atmosfery szkodliwych dla klimatu gazów systematycznie rośnie, natomiast największy w nich udział ma dwutlenek węgla wynikający z wykorzystania paliw kopalnych. Z zamieszczonych schematów wynika również, że największe ilości CO₂ emitują sektory energetyki, przemysłu i transportu, dlatego są one w największym stopniu obarczone przepisami prawa normującymi emisję zanieczyszczeń do atmosfery.

Niektóre środowiska naukowe prezentują odmienne, w odniesieniu do powszechnie przyjętego, stanowisko w sprawie wpływu działalności człowieka na wzrost globalnej temperatury. Argumentują oni, że globalne ocieplenie jest naturalnym, powtarzającym się w historii planety procesem, na który oddziałują liczne, niezależne od nas składowe.

Jednym z dokumentów, na który powołują się naukowcy, jest raport opublikowany w 2012 roku przez wchodzący w skład Uniwersytetu Berkeley Instytut Berkeley Earth Surface Temperature. Wynika z niego, że średnia temperatura powietrza rośnie stale od ok. 250 lat i w tym czasie podniosła się o ok. 1,5 K, z czego mniej więcej połowa tego wzrostu przypada na ostatnie 80-100 lat ^[6].

Przeciwnicy ograniczenia emisji CO₂ jako najważniejszy czynnik wpływający na ocieplenie klimatu przedstawiają cykliczny wzrost aktywności słonecznej, który w zauważalny sposób oddziałuje na zmianę ziemskiego klimatu. Ponadto podkreśla się znaczenie naturalnych magazynów dwutlenku węgla, którymi są morza i oceany. Wywołany ociepleniem klimatu wzrost temperatury wody spowodował, że zamiast gromadzić zaczęły one emitować rozpuszczony w nich wcześniej gaz. W ten sposób stały się one dużym, niezależnym od człowieka źródłem emisji dwutlenku węgla do atmosfery.

Dla wielu badaczy czynniki antropogeniczne mają znikomy, w porównaniu do czynników naturalnych wpływ na globalne ocieplenie, jednak mimo to światowe organizacje zajmujące się ochroną środowiska i klimatu od lat zabiegają o ograniczenie emisji CO₂, na skutek czego wprowadzane są kolejne akty prawne mające na celu regulację tego problemu.

Rys. 4. Globalne roczne emisje antropogenicznych gazów cieplarnianych ^[5]: a) globalne roczne emisje gazów cieplarnianych w latach 1970-2004, b) udział różnych antropogenicznych gazów cieplarnianych w całkowitej emisji w roku 2004 wyrażony w ekwiwalencie CO₂, c) udział różnych sektorów w całkowitej emisji gazów w roku 2004 wyrażony w ekwiwalencie CO₂ (w leśnictwie ujęto wylesianie)

1.2. Protokół z Kioto

1.2.1. Postanowienia i zobowiązania Pierwszym międzynarodowym aktem prawnym, zawierającym cele wiążące i ilościowe odnośnie emisji CO₂, był Protokół z Kioto. Jako traktat uzupełniający Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu został on wynegocjowany na konferencji w 1997 roku, jednak wszedł w życie dopiero w roku 2005, po jego ratyfikowaniu przez Rosję.

Podstawowym założeniem Protokołu było dokonanie redukcji emisji gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 o co najmniej 5% w odniesieniu do roku 1990. Dokument sklasyfikował jako gazy cieplarniane m.in. następujące związki chemiczne:

• dwutlenek węgla (CO₂),
• metan (CH4),
• podtlenek azotu (N2O).
• Ilościowe zobowiązania do ograniczenia i redukcji emisji indywidualnie dla każdego z krajów ratyfikujących traktat. 

Z Protokołu wynikały również dodatkowe zobowiązania, do których należały m.in. ^[7]:

• poprawa efektywności energetycznej w odpowiedziach sektorach gospodarki krajowej;
• badania, wspieranie, rozwój oraz zwiększenie wykorzystania nowych i odnawialnych źródeł energii, technologii pochłaniania dwutlenku węgla oraz zaawansowanych i innowacyjnych technologii przyjaznych dla środowiska;
• ograniczenie i redukcja emisji gazów cieplarnianych w sektorze transportu;
• ograniczenie lub redukcja emisji metanu przez jego odzyskiwanie i wykorzystywanie w gospodarce odpadami oraz w produkcji, przesyłaniu i dystrybucji energii.

Aby umożliwić państwom wywiązanie się ze zobowiązań nałożonych przez Protokół, przyjęto poniższe mechanizmy rynkowe ^[8]: 

• handel emisjami (Emission Trading – ET) – kraje wymienione w załączniku do traktatu, w zależności od ilości posiadanych jednostek emisji oraz wielkości ograniczeń, mogły je nabywać w przypadku niedoboru lub odsprzedawać nadwyżkę na rynku międzynarodowym;
• wspólna realizacja projektów (Joint Implementation – JI) – kraje z dużymi kosztami redukcji gazów cieplarnianych miały inwestować w projekty ograniczające emisję oraz zwiększać usuwanie gazów poprzez pochłaniacze w państwach, w których ten koszt był mniejszy;
• mechanizm czystego rozwoju (Clean Development Mechanism – CDM) – dotyczący również krajów, które nie ratyfikowały traktatu. Kraje uprzemysłowione przez wsparcie zrównoważonego rozwoju w państwach rozwijających się oraz realizację projektów redukcji emisji gazów cieplarnianych mogły uzyskać dodatkowe jednostki redukcji emisji potrzebne do wypełnienia swoich zobowiązań ilościowych.

Okres zobowiązań redukcyjnych Protokołu z Kioto zakończył się wraz z końcem roku 2012. Aby zachować ciągłość reżimu klimatycznego postanowiono wprowadzić nowe limity emisyjne. Przedstawiono je w tzw. poprawce dauhańskiej, która przedłuża obowiązywanie

Protokołu do 2020 roku. W ramach porozumienia uzgodniono, że państwa, które przystąpią do drugiego okresu rozliczeniowego, ograniczą wspólnie emisję CO₂ o 20% w stosunku do poziomu z roku 1990. Dotychczas do poprawki dauhańskiej w praktyce przystąpiła jedynie Unia Europejska ^[9].

1.2.2. Realizacja Protokołu w Polsce

W przypadku Polski wartość ilościowego zobowiązania do ograniczenia i redukcji emisji gazów cieplarnianych wyniosła 94%. Należało więc ograniczyć emisję o 6% w porównaniu do roku bazowego, którym w przypadku naszego kraju był rok 1988. Ze względu na zmiany struktury gospodarki w okresie transformacji ustrojowej, emisja gazów zmniejszyła się znacząco bez podejmowania specjalnych środków w celu jej redukcji. Już w 2009 roku Polska uzyskała 32% ograniczenie emisji gazów cieplarnianych wyrażone w ekwiwalencie dwutlenku węgla w odniesieniu do poziomu roku bazowego (rys. 5), przy czym całkowita emisja CO₂ zmniejszyła się o 33%, metanu o 35%, a podtlenku azotu o 32% ^[10]. Taka redukcja umożliwiła nam, przy wykorzystaniu mechanizmu handlu emisjami, generowanie zysków przez odsprzedaż nadwyżek na rynku międzynarodowym.

Rys.5. Całkowita emisja gazów cieplarnianych dla Polski w latach 1988-2009 ^[10]

Poprawka dauhańska spotyka się z oporem znacznej ilości państw, co wynika m.in. z przyjętych rozwiązań odnoszących się do handlu uprawnieniami do emisji. Niektóre kraje, w tym Polska, posiadają ich nadwyżkę z pierwszego okresu rozliczeniowego, natomiast we wspomnianym dokumencie dokonano ograniczeń możliwości handlu przedmiotowymi nadwyżkami. 

Poza tym potencjalni kupcy zdeklarowali się, że nie będą nabywać uprawnień do emisji pochodzących z poprzedniego okresu zobowiązań ^[11]. Na dzień dzisiejszy prezydent Polski zawetował ustawę o ratyfikacji tzw. poprawki dauhańskiej ^[9].

1.2.3. Petycja Oregońska

Przeciwnicy stanowiska głoszonego przez organizacje międzynarodowe twierdzą, że kluczową rolę w sprawie ograniczeń emisji gazów cieplarnianych pełnią aspekty finansowe i polityczne, a nie chęć ochrony środowiska. Przykładem może być odpowiedź na Protokół z Kioto w postaci kontrowersyjnej tzw. Petycji Oregońskiej. W 2008 roku Oregon Institute of Science and Medicine opublikował listę osób, które sprzeciwiają się ogólnie przyjętej tezie wpływu człowieka na zmiany klimatyczne na Ziemi. 

Sygnatariusze dokumentu twierdzą m.in., że ^[12]:

• proponowane limity emisji gazów cieplarnianych zaszkodzą środowisku naturalnemu, zahamują rozwój nauki i technologii, będą groźne dla zdrowia i dobrobytu ludzkości;
  nie ma przekonujących dowodów naukowych na to, że uwalniane przez człowieka dwutlenek węgla, metan, czy inne gazy cieplarniane wywołują lub wywołają w przewidywalnej przyszłości katastrofalne w skutkach ocieplenie atmosfery i zaburzenie równowagi klimatycznej Ziemi.

Środowiska naukowe negują wiarygodność Petycji, ponieważ według przeprowadzonej przez nie analizy tylko niewielka część z podpisanych pod nią osób ma wystarczające kompetencje do wskazania podstaw naukowych do zawartych w niej twierdzeń. Jednak niezależnie od kontrowersji wokół wspomnianego dokumentu, naukowcy wciąż wysuwają hipotezy i przedstawiane są kolejne dowody podważające wpływ człowieka na globalne ocieplenie.

1.3. Porozumienie paryskie

W dniach od 30 listopada do 12 grudnia 2015 roku w Paryżu odbyła się Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Podczastego spotka nia osiągnięto międzynarodowe porozumienie pod nazwą porozumienia paryskiego. Akt stanie się prawnie wiążący w chwili, gdy podpisze go co najmniej 55% z krajów członkowskich Konwencji, wytwarzających minimum 55% globalnych emisji gazów cieplarnianych. Jeżeli dojdzie do podpisania dokumentu, regulacje wejdą w życie od roku 2020.

Do głównych założeń porozumienia należą ^[13]:

• ograniczenie do 2100 roku wzrostu światowych temperatur nieprzekraczającego 2 K powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej, przy czym porozumienie uzupełniono o oświadczenie, w którym strony zobowiązały się dążyć do uzyskania limitu wzrostu temperatury na poziomie 1,5 K;
• osiągnięcie zerowego poziomu emisji najpóźniej w drugiej połowie XXI wieku;
• każde z państw, które ratyfikują porozumienie będzie musiało w danym czasie zredukować emisję do dobrowolnej, określonej wcześniej wartości.

Pojawiły się już pierwsze głosy krytyki, ponieważ dokument nie przewiduje żadnych postępowań prawnych w przypadku nie osiągnięcia przez dane państwo zdeklarowanej wartości ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Pojawiły się również opinie, że dokument w ogóle nie wejdzie w życie ze względu na niechęć do ratyfikowania porozumienia przez kraje, które są największymi emiterami CO₂ na świecie tj. Stany Zjednoczone i Chiny.

1.4. Dyrektywy i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego – pakiet energetyczno-klimatyczny

1.4.1. Założenia pakietu energetyczno - klimatycznego na lata 2013-2020 Reakcją Unii Europejskiej na postępujące zmiany klimatyczne było przyjęcie tzw. pakietu energetyczno -klimatycznego, który stanowi zbiór dyrektyw i decyzji wprowadzających mechanizmy, które mają przyczynić się m.in. do redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Główne cele założone w tych dokumentach przewidują:

• ograniczenie emisji gazów cieplarnianych,
• poprawę efektywności energetycznej,
• zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii i biopaliw,
• wykorzystanie technologii sekwestracji CO₂ (CCS – Carbon Capture and Storage).

Podjęte działania mają dodatkowo przyczynić się do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, poprawić konkurencyjność gospodarki UE i zapewnić przystępną cenę energii elektrycznej ^[14].

Obecnie obowiązującymi dokumentami są dyrektywy wchodzące w skład pakietu 2013-2020. Założenia przyjętego w grudniu 2008 roku pakietu energetyczno-klimatycznego miały na celu przeciwdziałanie zmianom klimatycznym przez nałożenie zobowiązań stanowiących, że do roku 2020 Unia Europejska:

• zredukuje emisję gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu emisji z 1990 r.,
• zwiększy o 20% udział energii odnawialnej w finalnej konsumpcji energii,
• zwiększy efektywność energetyczną o 20% w stosunku do prognoz na rok 2020,
• zwiększy co najmniej o 10% udział biopaliw w ogólnej konsumpcji paliw transportowych.

Dwa najważniejsze elementy pakietu na lata 2013-2020, to ^[14]:

dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS – European Union Emission Trading System);
decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw. decyzja non -ETS).

Za główne narzędzie obniżania emisji w Unii Europejskiej uznaje się system EU ETS, ponieważ handel uprawnieniami obejmuje instalacje w sektorze energetycznym i innych gałęziach przemysłu, odpowiedzialne za ponad połowę emisji CO₂ i 40% emisji wszystkich gazów cieplarnianych. Pozostałe 60% objęte jest przepisami decyzji non-ETS. Przewiduje ona w skali całej UE 10% redukcję emisji tych gazów w sektorach nieobjętych systemem EU ETS, do których zalicza się m.in. transport, rolnictwo, budownictwo.

W ramach decyzji 2009/406/WE, cele redukcyjne zostały wyznaczone indywidualnie dla każdego z państw członkowskich. W związku z tym część mniej zamożnych krajów (m.in. Polska) ma możliwość zwiększenia własnej emisji w sektorze non-ETS. Zestawienie poszczególnych zobowiązań redukcyjnych przedstawiono na rysunku 6.

Rys.6. Zobowiązania redukcyjne w zakresie emisji gazów cieplarnianych w UE ^[14]

Obecnie trwa trzecia faza wdrażania systemu EU ETS przypadająca na lata 2013-2020, która zakłada zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 21% w odniesieniu do roku 2005. Zakłada ona również stopniowe wprowadzanie aukcyjnego systemu rozdziału uprawnień oraz określa metodę przyznawania uprawnień bezpłatnych. Jako główną zasadę handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych zakłada się zakupy uprawnień na aukcjach, przy czym ich pula stopniowo będzie zmniejszana w tempie 1,74% na rok.

Odnośnie przyznawania uprawnień bezpłatnych dyrektywa 2009/29/ WE dzieli sektory objęte systemem EU ETS na trzy grupy ^[14]:

• narażone na ucieczkę emisji;
• producentów energii elektrycznej;
• pozostałe gałęzie przemysłu, w tym produkcję ciepła.

W przypadku pierwszej grupy wybranym sektorom przemysłowym przysługuje maksymalnie 100% darmowych uprawnień. Zadecydowano tak, aby zapobiec przenoszeniu produkcji poza obszar UE z powodu nadmiernego obciążenia kosztami zakupu uprawnień do emisji. W przypadku producentów energii elektrycznej założono, że w roku 2013 będzie możliwe otrzymanie maksymalnie 70% uprawnień bezpłatnych i przydział ten będzie sukcesywnie zmniejszany aż do jego całkowitej likwidacji w roku 2020. W trzecim przypadku postanowiono, że sektory przemysłowe nienarażone na ucieczkę emisji od 2013 r. będą otrzymywały maksymalnie 80% bezpłatnych uprawnień. Z czasem przydziały będą zmniejszane tak, aby w roku 2020 osiągnęły poziom 30% i zostały zlikwidowane w roku 2027.

Pakiet energetyczno-klimatyczny przewiduje również, że część dochodów ze sprzedaży uprawnień na aukcji zostanie przeznaczona na rozwój technologii CCS. Sekwestracja CO₂ polega na oddzieleniu, wychwyceniu i składowaniu zawartego w spalinach dwutlenku węgla. Technologia ta przeznaczona jest głównie dla dużych emiterów tego gazu, czyli m.in. elektrowni zasilanych paliwami kopalnymi, przemysłu, rafinerii. Rozpowszechnianie tej metody wśród państw członkowskich ma przyczynić się do wypełnienia zobowiązań odnośnie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.

Pakiet 2021-2030 zakłada kontynuację postanowień pakietu energetyczno- klimatycznego m.in. przez dalsze zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych, wzrost efektywności energetycznej oraz zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii. Przewidywane wartości procentowe poszczególnych założeń przedstawiono na rysunku 7. W przypadku pakietu na lata 2021- 2030 wiele kwestii pozostaje otwartych. Podane powyżej wartości mają charakter orientacyjny i wyznaczają jedynie ramy dla przyszłych rozwiązań prawnych. Wciąż trwają negocjacje między państwami członkowskimi na temat ostatecznego kształtu dokumentu.

Rys.7. Przewidywane cele polityki klimatycznej UE na lata 2020-2030 ^[14]

1.4.2. Realizacja pakietu w Polsce

W Polsce wartości procentowe niektórych zobowiązań przyjęły wartość odmienną w odniesieniu do ogólnie przyjętej. Oprócz wspomnianej już możliwości zwiększenia o 14% emisyjności w sektorze non-ETS, nasz kraj został zobowiązany do 15% a nie 20% udziału źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii. Z danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że osiągnięcie wymaganej wartości 15% wciąż jest możliwe.

Wykazano bowiem, że już w roku 2013 udział OZE w krajowym miksie energetycznym wyniósł 11,3%, przy czym największy udział w produkcji energii odnawialnej miał sektor biopaliw stałych, generacja wiatrowa, wodna i biogazowa ^[15].

Wymaganą wartość efektywności energetycznej Polska stara się osiągnąć m.in. przez przyznawanie świadectw efektywności energetycznej przedsięwzięciom, które mają na celu jej poprawę (tzw. białe certyfikaty) oraz program termomodernizacji budynków, który ma przyczynić się do oszczędności energii w obiektach, zmniejszenia strat ciepła w sieciach dystrybucyjnych i zastąpienia tradycyjnych źródeł energii źródłami niekonwencjonalnymi, w tym odnawialnymi ^[16].

W Polsce planowane jest również rozwijanie technologii CCS. Najbardziej obiecująca była propozycja instalacji podziemnego składowania dwutlenku węgla transportowanego z elektrowni w Bełchatowie. Jednak m.in. ze względu na duże ryzyko opłacalności inwestycji oraz sprzeciw lokalnej społeczności, koncern PGE zrezygnował z realizacji projektu ^[17].

Podstawowe parametry instalacji zintegrowanej z blokiem 858 MW miały wynosić ^[18]:

• ilość wychwytywanego CO₂ – 1,8 mln ton/rok;
• sprawność instalacji – 90%;
• zużycie energii elektrycznej na potrzeby instalacji CCS – 40 MWe;
• przewidywana sprawność bloku bez instalacji CCS – ok. 41,7%;
• przewidywana sprawność bloku z instalacją CCS – ok. 38%.

PODSUMOWANIE

• Ścisła zależność między wzrostem koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze a globalnym ociepleniem klimatu pozwala stwierdzić, że ze względów ekologicznych ograniczenie emisji wspomnianych gazów ze źródeł antropogenicznych jest uzasadnione.
• Postanowienia i zobowiązania przedstawione w Protokole z Kioto przyczyniły się do zwiększenia dbałości o środowisko przez rozwój technologii proekologicznych oraz zmniejszenie emisji szkodliwych substancji. Ten akt prawny przyczynił się również do rozwijania idei międzynarodowej współpracy prowadzącej do osiągnięcia wspólnie wybranych celów.
• Kolejne akty prawne, takie jak porozumienie paryskie, przewidują znaczne ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, które w założeniu już w drugiej połowie XXI wieku mają zmniejszyć emisję do poziomu zerowego. Pozwoliłoby to zatrzymać wzrost globalnego ocieplenia na poziomie 1,5 K powyżej temperatur sprzed epoki przemysłowej.
• Unia Europejska kontynuuje idee wprowadzone w protokole z Kioto poprzez własne dyrektywy i rozporządzenia, które mają na celu zmniejszenie wpływu działalności człowieka na otaczające go środowisko. Wprowadzane akty prawne pozwalają również rozwijać wspólną politykę energetyczną oraz współpracę gospodarczą między państwami członkowskimi.

LITERATURA

^{[1]http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/12/efekt-cieplarniany-wprowadzenie – opis efektu cieplarnianego (odczyt. 09.11.2015).
[2]Jarosiński J.: Techniki czystego spalania. WNT, Warszawa 1996.|
[3]http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/co2_data_mlo.html – dane o zawartości CO₂ w atmosferze (odczyt. 09.11.2015).
[4]http://data.giss.nasa.gov/gistemp/graphs_v3/ – dane o średniej globalnej temperaturze (odczyt. 09.11.2015).
[5]IPCC 2007: Zmiana klimatu 2007: Raport Syntetyczny. Wyd. IOS, Warszawa, 2009.
[6]http://www.sciencedaily.com/releases/2012/07/120730142509.htm – raport instytutu Berkeley Earth Surface Temperature (odczyt. 09.11.2015).
[7]Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzony w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r. (Dz.U. 2005 nr 203 poz. 1684).
[8]http://mfiles.pl/pl/index.php/Protok%C3%B3%C5%82_z_Kioto – informacje nt. Protokołu z Kioto (odczyt. 09.11.2015).
[9]http://wyborcza.pl/1,91446,19097353,prezydent-zawetowal-ustawe-o-ratyfikacji-
tzw-poprawki-dauhanskiej.html – informacje nt. poprawki dauhańskiej (odczyt. 09.11.2015).
[10]http://www.egospodarka.pl/74253,Ochrona-Srodowiska-2011,1,39,1.html – dane nt. emisji gazów cieplarnianych w Polsce (odczyt. 09.11.2015).
[11]http://www.stosunki.pl/?q=con-tent/ocena-poprawki-do-pro-toko%C5%82u-z-kioto-przy-j%25– informacje nt. poprawki dauhańskiej (odczyt. 09.11.2015).
[12]http://naukaoklimacie.pl/fakty-i-mity/mit-petycja-oregonska-podwaza-teorie-antropogenicznej-zmiany-klimatu-110 – informacje nt. Petycji Oregońskiej (odczyt. 09.11.2015).
[13]https://pl.wikipedia.org/wiki/Konferencja_Narod%C3%B3w_}

^{Zjednoczonych_w_sprawie_zmian_klimatu,_Pary%C5%BC_2015}

^{– informacje nt. Konferencji Narodów Zjednoczonych w Paryżu (odczyt. 03.03.2016).
[14]http://www.kobize.pl – informacje nt. pakietu energetyczno-klimatycznego UE (odczyt. 22.11.2015).
[15]http://www.cire.pl/item,102847,1,0,0,0,0,0,dane-gus-na-temat-udzialu-oze-w-miksie-energetycznym-polski.html – informacje nt. udziału OZE w polskim miksie energetycznym (odczyt.23.11.2015).
[16]http://www.mg.gov.pl/bezpieczenstwo+gospodarcze/}

^{Energetyka/Efektywnosc+energetyczna}

^{– informacje nt. efektywności energetycznej w Polsce (odczyt.23.11.2015).
[17]http://belchatow.naszemiasto.pl/artykul/rezygnuja-z-ccs-w-elektrowni-belchatow-koncern-pge-giek,1860201,art,t,id,tm.html – informacje nt. instalacji CCS w Bełchatowie (odczyt. 23.11.2015).
[18]https://pl.wikipedia.org/wiki/Sekwestracja_dwutlen-ku_w%C4%99gla – informacjent. instalacji CCS w Bełchatowie (odczyt. 23.11.2015)}