System wentylacji z odzyskiem ciepła jest w istocie logiczną konsekwencją budowy ciepłego, ekonomicznego i przyjaznego dla człowieka i środowiska domu. Budując taki dom należy, więc odrzucić dotychczasowy sposób myślenia, w którym wentylacja była czymś mało istotnym, bo rozwiązywała się samoistnie. Świeże, lecz zimne powietrze dopływające poprzez nieszczelności stolarki wywołuje nieprzyjemne i szkodliwe dla zdrowia przeciągi a ogrzane powietrze wyrzucane jest na zewnątrz poprzez kanały wentylacji grawitacyjnej.

Ciepły, przyjazny i ekonomiczny dom jest przede wszystkim szczelny i nie ma w nim miejsca na przypadkowe lub zamierzone szczeliny w oknach czy ścianach. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła pozwala mu „oddychać” bez tracenia energii.

CO DAJE WENTYLACJA DOMOWA Z ODZYSKIEM CIEPŁA

Domowa instalacja wentylacyjna z odzyskiem ciepła pozwala na wykonanie szczelnego budynku bez negatywnych skutków dla jego trwałości i komfortu przebywających w nim ludzi. Daje ona około jednej wymiany powietrza na godzinę, co pozwala skutecznie usunąć z domu zużyte powietrze o nieprzyjemnej, uciążliwej woni. Pozbawia dom nadmiernej wilgoci, prowadzącej do gnicia budynku oraz nie dopuszcza do zatęchnięcia powietrza wywołującego poczucie dyskomfortu.

Skutki złej wentylacji lub jej braku nie są zauważalne od razu. Ujawniają się po jakimś czasie użytkowania pomieszczeń.

Widoczne skutki to:

• grzyb i pleśń na nadprożach, ościeżach okiennych, pod parapetem, w narożach pokoi, za meblami itp.
• zaparowane szyby w oknach
• skroplona para wodna na chłodnych powierzchniach ścian i przedmiotów
• nawiew powietrza przez kratki wywiewne w kuchni lub łazience
• pęcznienie drewnianych mebli i podłóg
• stale wilgotne ręczniki powodujące nieprzyjemny zapach
• powolne schnięcie upranej odzieży

Wentylacja z odzyskiem ciepłą pozwala skutecznie odprowadzić parę i spaliny emitowane przez kuchenkę – nie dopuszcza przy tym do rozchodzenia się zapachów z kuchni na cały dom. To samo dotyczy łazienek i ubikacji, skąd powietrze jest wyrzucane przez wymiennik na zewnątrz budynku. System mechanicznej wentylacji utrzymuje powietrze w domu w odpowiedniej czystości usuwając unoszący się zjonizowany kurz, co jest bardzo ważne dla osób podatnych na alergie Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła nazywana inaczej wentylacją z rekuperacją pozwala w okresie zimowym bez dodatkowego dogrzewania wprowadzać do domu świeże powietrze o temperaturze niewiele niższej od temperatury panującej w domu. 

Schemat rozkładu temperatur powietrza w systemie wentylacji mechanicznej nawiewno – wywiewnej z rekuperacją.

Wysokie sprawności wymienników dochodzące nawet do 95% powodują, że różnice te wynoszą przez większość okresu grzewczego ok. 2 do 4˚C, w zależności od wilgotności względnej powietrza nawet przy znacznych mrozach. Oznacza to, że jeśli powietrze w pomieszczeniach domowych ma temperaturę 22˚C to świeże powietrze wwiewane przez wentylację do domu mieć będzie temperaturę 18 do 20˚C. Dzięki temu powietrze to nie powoduje zdradliwych dla zdrowia przeciągów, charakterystycznych dla systemów wentylacji polegających na wrzucaniu do pomieszczeń powietrza zimnego o temperaturze panującej na zewnątrz.

Rekuperator pozwala w systemie wentylacji odzyskiwać ciepło z powietrza usuwanego z pomieszczeń. Wymiennik ciepła firmy BARTOSZ realizuje to nawet z 92% sprawnością.

Wentylacja mechaniczna z rekuperacją może skutecznie współpracować z każdym systemem ogrzewania domu. Powietrze wprowadzane do domu przez wentylację może być dogrzewane np. ciepłem z kominka bez konieczności budowania dodatkowego systemu kanałów do dystrybucji gorącego powietrza (DGP). Wentylacja pozwala na utrzymanie stosunkowo stałej temperatury we wszystkich pomieszczeniach niezależnie od kondygnacji, na której jest to pomieszczenie położone. Dzięki temu ciepło słoneczne pozyskiwane w jednym pomieszczeniu może dogrzewać pomieszczenia inne.

W okresie letnim wentylacja mechaniczna daje możliwość utrzymania pomieszczeń w odpowiedniej świeżości bez konieczności otwierania okien, co zapobiega dostawaniu się owadów do domu. Pozwala także na uśrednienie temperatury w całym domu-obniżenia jej w pomieszczeniach szczególnie narażonych na prażące działanie promieni słonecznych i podniesienia w pomieszczeniach nieprzyjemnie chłodnych położonych od strony północnej. Podobną sytuację będziemy mieli, jeśli w jednym z pomieszczeń zamontujemy klimatyzator. Obniżenie temperatury powietrza będzie odczuwalne w całym domu.

Wentylacja mechaniczna z rekuperacją pozwala skutecznie współpracować z kominkiem w celu rozprowadzenia ciepła. Można to zrealizować na kilka sposobów bez konieczności budowania dodatkowych kanałów tzw. DGP. Pierwszym ze sposobów jest wykorzystanie ciepła z kominka w sposób całkowicie pasywny.

Działająca wentylacja mechaniczna powoduje przepływ powietrza z jednych pomieszczeń do drugich i w ten sposób ciepło z kominka rozprowadzane jest po całym domu. Pozwala to na równomierny rozkład temperatury we wszystkich pokojach.

Kolejnym ze sposobów wykorzystania ciepła z kominka jest podłączenie komory grzewczej bezpośrednio w kanał nawiewny wentylacji z rekuperacją. Realizuje się to z użyciem dodatkowego wentylatora wspomagającego i przepustnic zwrotnych. Wentylator montuje się na kanale wyjściowym z komory grzewczej kominka. Przepustnice zwrotne montowane są w miejscach uniemożliwiających cofanie się powietrza z powrotem do urządzeń.

Jeszcze jednym rozwiązaniem może być umieszczenie punktu wyciągowego wentylacji w pobliżu kominka. Ciepłe powietrze, choć niegorące odprowadzane jest w ten sposób bezpośrednio do rekuperatora gdzie swoją całą energię cieplną może oddać powietrzu wchodzącemu z zewnątrz.

System wentylacji z rekuperacją pozwala na zamontowanie znacznie mniejszego klimatyzatora niż ten, który wynikałby z bilansu energetycznego. Wymienniki ciepła firmy BARTOSZ realizują również odzysk chłodu na poziomie 75%. Rekuperacja uśrednienia temperatury w całym domu, choć klimatyzator zamontowany jest w jednym z pomieszczeń.

CZY INSTALACJĘ WENTYLACJI MOŻNA WYKONAĆ SAMEMU?

Decydując się na wykonanie instalacji wentylacji mechanicznej w domu należy pamiętać, że w odróżnieniu od wentylacji naturalnej wymaga ona szczegółowego zaplanowania. Już na etapie projektu własnego domu możemy poczynić pewne zmiany polegające chociażby na tym, że nie musimy wykonywać kominów kanałami wentylacji grawitacyjnej. Koszt budowy komina w zależności od jego wielkości i materiałów, z jakich został wykonany oscyluje w granicach 2500 – 4000 PLN.  Zaplanowanie instalacji w fazie projektowania budynku pozwoli na przeprowadzenie kanałów najkrótszą drogą, co zmniejszy koszty oraz skróci czas potrzebny do ich montażu. Ustalenie potrzebnych otworów w stropach i ścianach pozwoli uniknąć kosztów przekuć potrzebnych do rozprowadzenia kanałów wentylacji mechanicznej. Kanały można zaplanować jako do zalania w stropie lub wmurowania w ścianie, co będzie znacznym ułatwieniem na etapie prac wykończeniowych. Dlatego bardzo ważnej jest, aby zlecić to firmie specjalizującej się w wykonywaniu takich instalacji dla inwestorów indywidualnych i znającej zasady budownictwa jednorodzinnego.

Już na etapie projektu decydując się na wentylację z rekuperacją należy poczynić pewne zmiany w celu obniżenia kosztów związanych z inwestycją, jaką jest budowa domu. Dlatego bardzo ważne jest to zlecić firmie specjalizującej się w tego typu inwestycjach.

Ważne również jest dobranie właściwego rekuperator i systemu kanałów ze względu na ich opory przepływu powietrza i dobranie właściwych średnic przewodów wentylacyjnych. Wszystko to wymaga specjalistycznej wiedzy i jeśli ktoś twierdzi, ze posiadając „scyzoryk McGyver’a” potrafi zrobić wszystko, to do wdrażania nowoczesnych technologii samodzielnie powinien podchodzić z pewna rezerwą. Znacznie lepiej jest korzystać z wiedzy specjalistów.

JAK DZIAŁA WENTYLACJA Z ODZYSKIEM CIEPŁA

„Sercem” całego układu wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej jest centrala (zestaw wentylacyjny) z umieszczonym w niej wymiennikiem ciepła (rekuperatorem). Od centrali po całym budynku rozchodzą się kanały nawiewne i wyciągowe. Ponieważ cała instalacja nie jest raczej elementem zdobiącym wnętrza, kanały prowadzi się tak, aby łatwo je była zamaskować podczas prac wykończeniowych. Centralę najczęściej montuje się na poddaszu, czasem w kotłowni czy garażu. Wybierając miejsce na rekuperator należy pamiętać, ze powinno ono umożliwiać dobry dostęp w celu np. czyszczenia filtrów, które wykonuje się przynajmniej dwa razy do roku. Centrala powinna być zamontowana w miejscu posiadającym możliwość odprowadzenia skroplin z wymiennika do kanalizacji.

Centrala rekuperacyjna i dołączone do niej przewody rozprowadzające powietrze po domu nie stanowią elementu jego ozdoby. Dlatego wygodnie umieścić ją na nieużytkowym poddaszu, czasem w kotłowni lub garażu. Centrale firmy BARTOSZ pozwalają na dowolną aranżację i mogą być montowane w każdej dowolnej pozycji – stojącej czy leżącej.

System kanałów doprowadzonych i odchodzących od centrali ma zapewnić odpowiedni przepływ i wymianę powietrza. Powietrze zużyte pobierane jest z budynku w miejscach gdzie może nastąpić jego zanieczyszczenie i gdzie jest ono najcieplejsze tj. z ubikacji, łazienek, kuchni, garderoby czy pralni. Poprzez kratki wentylacyjne zamontowane w tych pomieszczeniach płynie przewodami do centrali wentylacyjnej. Przed wejściem do rekuperatora jest filtrowane celem usunięcia zanieczyszczeń. Powietrze zużyte po przekazaniu ciepła poprzez przepony wymiennika powietrzu świeżemu jest wyrzucane już schłodzone przez wyrzutnię na zewnątrz budynku.

	Filtry zatrzymują zanieczyszczenia znajdujące się w powietrzu nawiewanym do pomieszczeń. Chronią wymiennik przed zatkaniem spowodowanym nagromadzeniem zanieczyszczeń. O stan filtrów trzeba dbać systematycznie. Należy je czyścić lub wymieniać na nowe.
	Filtry zatrzymują zanieczyszczenia znajdujące się w powietrzu nawiewanym do pomieszczeń. Chronią wymiennik przed zatkaniem spowodowanym nagromadzeniem zanieczyszczeń. O stan filtrów trzeba dbać systematycznie. Należy je czyścić lub wymieniać na nowe.

Powietrze świeże – z zewnątrz- pobierane jest przez czerpnię i płynie przez filtr oczyszczający je z zanieczyszczeń na wymiennik gdzie jest dogrzewane lub schładzane (w okresie letnim) powietrzem wyrzucanym z budynku. Tak przygotowane płynie do pomieszczeń, gdzie w okresie zimowym dogrzewane jest o 2 do 4˚C poprzez istniejący w domu system grzewczy. Czerpnię powietrza zazwyczaj umieszcza się na ścianie budynku, w podbitce dachu lub w ogrodzie jako czerpnię gruntową połączoną najczęściej z gruntowym wymiennikiem ciepła tzw. GWC. Wyrzutnia umieszczana jest najczęściej na dachu budynku w formie komina lub na ścianie domu. Przy planowaniu czerpni i wyrzutni powinniśmy wziąć pod uwagę: lokalizację budynku (aby uniknąć usytuowania czerpni od strony ruchliwej drogi czy wjazdu do garażu), najczęstsze kierunki wiatru (aby uniknąć sytuacji, że wiejący wiatr wpycha wywiewane powietrze z powrotem do instalacji).

WYCIĄG

zużyte powietrze usuwane jest przez anemostaty wyciągowe w kuchni, łazience czy garderobie i siecią kanałów odprowadzone do rekuperatora.

NAWIEW

świeże powietrze przez kanały i anemostaty nawiewne wprowadzane jest do pokoi i salonu.

WYRZUTNIA

zużyte powietrze po oddaniu ciepła w rekuperatorze usuwane jest na zewnątrz budynku.

CZERPNIA

świeże powietrze z zewnątrz zasysane jest przez czerpnię umieszczoną w ścianie domu, na dachu lub w ogrodzie w pewnej odległości od budynku.

REKUPERATOR

w nim nastepuje wymiana ciepła między strumieniami powietrza. Ciepłym usuwanym z pomieszczeń a chłodnym nawiewanym z zewnątrz.

Należy również pamiętać, że ze względu na istniejące przepisy między czerpnią a wyrzutnią musza być zachowane następujące odległości:

• 8 do 10 m jeśli czerpnia i wyrzutnia są na tej samej ścianie
• 5 m jeśli czerpnia i wyrzutnia są na ścianach sąsiadujących
• 2 m odległości wyrzutni od okien

Bardzo dobrym rozwiązaniem jest zbudowanie czerpni wolno stojącej w ogrodzie połączonej z gruntowym wymiennikiem ciepła w skrócie GWC. Ze względu na to, że taka czerpnia jest oddalona od budynku to połączenie czerpni z centralą można wykonać na dwa sposoby:

• poprowadzić długi kanał zakopany w ziemi poniżej głębokości zamarzania gruntu. Spełnia on wówczas rolę wymiennika gruntowego i dogrzewa lub schładza powietrze w zależności od pory roku (GWC rurowe).

Gruntowy Wymiennik Ciepła latem i zimą

• powietrze z czerpni poprowadzić przez gruntowy wymiennik w postaci komory wypełnionej żwirem. Temperatura ścianek takiego wymiennika jest zbliżona do temperatury gruntu i wynosi ok. 8˚C. Zimą powietrze przepływające przez usypisko żwiru ulega wstępnemu ogrzaniu a latem jest ochładzane (GWC żwirowe).

Aby efektywnie korzystać z wentylacji z odzyskiem ciepła nie można ograniczyć się do zainstalowania centrali i systemu kanałów. Należy także dostosować inne elementy domu tak, aby przepływ powietrza następował w kierunkach, które sami mu wyznaczyliśmy i aby możliwa była kontrola intensywności tego przepływu.